Verpleegkundigen en verzorgenden leren het liefst tijdens het werk; een complexe handeling, een cliënt met een bijzondere zorgvraag of een nieuwe aandoening of behandeling. Zulke situaties dagen hen uit kennis en ervaring uit te wisselen met collega’s, met andere disciplines, vakbladen te openen en online informatie te zoeken (Kessels, 2019). Iedere beroepsprofessional zal beamen dat de praktijkperiode tijdens zijn opleidingsperiode het meest leerzaam is geweest. Denk hierbij terug aan de eigen opleidingstijd. Wat waren de meest leerzame momenten?

Is het dan niet een logische stap om het werkveld als optimale leeromgeving in ere te herstellen en de dagelijks beroepspraktijk leidend in het leren te laten zijn. Zo eenvoudig als het klinkt op papier, de dagelijkse werkelijkheid is weerbarstiger. De verandering van curriculum gericht opleiden naar werkplek gericht opleiden vraagt aanpassingen van alle betrokkenen. Voor docenten verandert het opleidingscurriculum: voorheen was dit schools, nu bepalen ervaringen in het werkveld wat de studenten leren. De rol van expert in zorg verandert naar expert in didactiek en pedagogiek. De praktijkopleider en de docent vormen nu een onderwijsduo, een team in plaats van twee losstaande rollen waarin de school eindverantwoordelijk is voor het opleiden. Managers onderwijs moeten contact zien te houden met docenten, die niet meer standaard op school aanwezig zijn. Managers zorg ontvangen een groter aantal studenten op de werkplek en dienen te zorgen voor een optimaal leerklimaat. En studenten dagen we uit hun leervragen in het werkveld te stellen en niet alleen in de schoolse setting.

Kortom; de verandering van Opleiden vanuit de schoolse opzet naar het praktijkgericht opleiden vraagt tijd, aandacht en expertise van managers, opleiders en studenten (Bakker & Gobbens, 2019). Managers en projectleiders kunnen zulke veranderingsprocessen initiëren, begeleiden en  ontwikkelen, met zorg en aandacht voor alle betrokkenen. En dat met maar één doel, of eigenlijk twee: een tevreden cliënt én een gemotiveerde student die zich ontwikkelt tot een vakbekwame en lerende zorgprofessional.

Het tot stand komen van de Werkwijzer Fieldlabs

Tijdens het programma ‘Zorg in de wijk in de 21 eeuw’ ontwikkelden zeventien partners uit zorg en onderwijs het concept Fieldlabs. Fieldlabs zijn hybride leeromgevingen, ontwikkeld in co-creatie met onderwijs en werkveld. In vier jaar tijd ontwikkelden onderwijskundigen, praktijkopleiders, managers, docenten,  werkbegeleiders en studenten vier Fieldlabs. Dit leverde onderwijsmaterialen, inzichten en nieuwe samenwerkingsvormen op. De opbrengst is in de Werkwijzer Fieldlabs bijeengebracht. 
De Werkwijzer is samengesteld door en voor projectleiders van huidige en toekomstige Fieldlabs en bevat:

• Een handleiding over de principes van Fieldlabs, de bouwstenen en ontwikkelfasen.
• Een materialenbox met voorbeeldmateriaal en posters voor voorlichting.
• Een website met uitleg over de ontwikkelfases, met bouwstenen en formats. Omdat de hybride leeromgevingen nog in ontwikkeling zijn, kun je de digitale producten verbeteren en aanpassen aan de locatie die je als Fieldlab ingericht. De website dient dan ook als online community.

Advies over het gebruik van de Werkwijzer Fieldlabs

Werk je aan een Fieldlab, doorloop dan alle stappen van de Werkwijzer, van analyse tot  verduurzaming. Doe dat altijd samen met de betrokkenen: de studenten, docenten, werk- en praktijkopleiders, leidinggevenden en onderwijskundigen.

Een Fieldlab is locatiegevoelig. Werksituaties kunnen verschillen, evenals de begeleiding. Denk ook aan omstandigheden als roostering en beschikbaarheid van ruimtes en materialen. Deze elementen bepalen hoe een Fieldlab zijn vorm krijgt en beïnvloedt ook tijd die nodig is om een Fieldlab te ontwikkelen.. Begin je een nieuw Fieldlab, analyseer dan de werkplek en ontwikkel dan pas het curriculum en materialen. Voor de bouw van een Fieldlab bestaat geen blauwdruk. Wel kun je bouwen op de ervaringen van projectleden die je voorgingen. Gebruik deze Werkwijzer daarom onderzoekend. Probeer dingen uit, bouw een extra stap in, houd je niet vast aan een vooropgezet plan, maar stel al doende bij. Zo ontwikkel je een Fieldlab.